Major Stanisław  Brych

1887 - 1933

Brych Stanisław urodził się dnia 30 lipca 1887 roku w Dusznikach powiat szamotulski w rodzinie Franciszka Brycha i Jadwigi z domu Turkot. Powołany do Armii Cesarstwa Niemieckiego 4 października 1904 roku służył do końca I wojny światowej. Został dobrze wyszkolony ale polityka stosowana przez Niemców uniemożliwiła mu awansowanie. Do Wojska Polskiego został przyjęty 12 listopada 1918 roku jako oficer. Gdy wybuchło Powstanie Wielkopolskie ,powstańcy ruszyli w ataku na lotnisko Poznań Ławica. W ataku brał udział Baon „Straży i Bezpieczeństwa” przeformowany wtedy na Batalion I oraz II „Baon garnizonowy Poznań”, gdzie 2 kompanią dowodził Stanisław Brych. Rano w dniu 5 stycznia 1919 roku poprowadził ją idąc na jej czele. Szli drogą obok strzelnic wojskowych w kierunku wsi Ławica. Po drodze obsadził częścią kompanii folwark Edwardowo, aby zabezpieczyć teren oraz odciąć łączność telefoniczną niemieckiego właściciela, a pozostałym stanem kompanii zaatakował lotnisko z zachodniego południa . Wspólnymi silami z innymi oddziałami doprowadziło to do zdobycia lotniska Ławica, a o godzinie 9-tej batalion wracał już triumfalnie do Poznania. Był to ostatni etap oswobodzenia Poznania, został zlikwidowany ostatni ośrodek oporu Niemców w Poznaniu. Następnie dowodził powstańcami na froncie zachodnim Wielkopolski formując 7 Pułk Strzelców Wielkopolskich (późn. 61 Pułk Piechoty Wielkopolskiej), był dowódcą I batalionu. Pod koniec stycznia 1919 roku pełnił w zastępstwie chorego porucznika Siudy obowiązki dowódcy odcinka wolsztyńskiego. Wspólnie z podporucznikiem Kazimierzem Szcześniakiem uzgodnili plan zajęcia Kargowej.

Dekretem naczelnej Rady Ludowej z dnia 15 lutego 1919 roku awansowany został do stopnia podporucznika. Następnie został awansowany do stopnia kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku.

Stanisław Brych w lutym 1919 został dowódcą oddziału rekrutów w Rakoniewicach w ramach Grupy Zachodniej, od marca 1919 roku służył w Komendzie Etapy w Grodzisku Wielkopolskim. Natomiast od 7 kwietnia do 4 października 1919 pełnił funkcję dowódcy I batalionu w 7 Pułku Strzelców Wielkopolskich ( późn. 61 Pułk Piechoty Wielkopolskiej) .

W dniu 2 października 1922 roku, w Gościeszynie zawarł związek małżeński z Franciszką Opaska (1898-1968) córką naczelnika gminy Adolfowo w powiecie wolsztyńskim, Szczepana Opaski i Józefy z domu Drzewiecka. Ślubu udzielił im gościeszyński proboszcz, duchowy przywódca Powstania Wielkopolskiego na ziemi wolsztyńskiej, ksiądz Alfons Graszyński. Z małżeństwa tego w roku 1922 urodziła się córka Aniela, która zaraz zmarła i następnie w Śremie syn Henryk Alfons Maksymilian (1924-1998) pochowany z matką w Wielichowie. W roku 1923 Stanisław Brych był przydzielony do 55 Pułku Piechoty jako oficer nadetatowy. W 1924 objął dowództwo w Baonie Szkolnym Piechoty O.K.VII w Śremie przeformowanym w Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty nr 7. W roku 1927 w ruchu PW i „OSPO” na terenie powiatu wolsztyńskiego pełnił funkcję dowódcy Baonu „OSPO” , „C” , utworzył na tym terenie 6 kompanii „OSPO” ( Osłona Pogranicza). Został awansowany do stopnia majora piechoty ze starszeństwem z 1 stycznia 1928. Przydzielony do 2 Pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku pełnił w nim od 1928 roku funkcję dowódcy II batalionu zapasowego. W roku 1932 sprawował stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień w Sanoku. Zarządzeniem Prezydenta RP z dnia 20.07.1932 r. przyznany został mu Medal Niepodległości. Zmarł w Sanoku dnia 7 czerwca 1933 roku , pochowany został w Poznaniu na Cytadeli, Cmentarz Garnizonowy kwatera V nr grobu 251.
 

Album Dziesięciolecia Okręgu Korpusu Nr 7 Poznań, wydany w 1932 r., Rocznik Oficerski 1923 r. W-wa, MSW str.281,415, ; Rocznik Oficerski 1924r. W-wa MSW str. 257,359,1378,; Rocznik Oficerski 1928r. W-wa, MSW str.102,183,; Rocznik Oficerski 1932 r. W-wa,MSW str.32,523,; „Żołnierz Wielkopolski” nr 37 z dn.17.07.1927, nr 39-40 z dn.07.08.1927, Monitor Polski nr 167 poz.198 z dnia 23.07.1932. Pamiątki rodzinne po zmarłym synu Henryku Brychu w posiadaniu autora.

opracował Jacek Piętka