| |
W
dniu 14 grudnia 2011 roku w poznańskim Muzeum Powstania
Wielkopolskiego odbyło się spotkanie Komisji Historycznej Zarządu
Głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 z
prof. dr. hab. Januszem Karwatem oraz prof. dr. hab. Bernardem
Piotrowskim na temat: „Pamięć o Powstaniu Wielkopolskim w latach
1919-1939 ( historiografia, instytucje, autorzy )”.
Pamięć o Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919 w
Polsce i Niemczech w latach 1919 – 1939 rozpatrywać można w
aspektach:
a) w bezpośredniej analizie naukowej, względnie w ocenie
publicystycznej przebiegu wydarzeń wojskowych oraz ich kontekstu
politycznego i społeczno-gospodarczego na przełomie 1918 i 1919 r..
b) w śledzeniu roli Powstańców Wielkopolskich oraz kombatantów
niemieckich jako w pewnym sensie zamkniętych społecznie, ale nie
politycznie grup, które wpływały na historiografię i instytucje
zajmujące się pamięcią historyczną.
Stronę polską tych zmagań przedstawi prof. dr hab. Janusz Karwat a
stronę niemiecką prof. dr hab. Bernard Piotrowski. Moderatorem
spotkania był dr Zdzisław Kościański ( przewodniczący Komisji
Historycznej ZG TPPW 1918/1919).
Interpretacja przebiegu wydarzeń Powstania
Wielkopolskiego, ich społecznego oraz
polityczno-narodowego tła, międzynarodowego wydźwięku była
całkowicie różna w niemieckiej i polskiej historiografii, a o
wymianie opinii i stanowisk mowy nie było. Niemcy mieli prawo do
własnej wizji oraz obrazu wydarzeń ale nie mieli prawa moralnego
oraz politycznego do ich przeinaczania i fałszowania (np. cech
charakterologicznych Powstańca).
W historiografii niemieckiej Powstanie było tylko środkiem do celu
bardziej nadrzędnego w polsko-niemieckiej „wojnie piór" - mianowicie
do rewizji postanowień wersalskich w kwestii granicy z Polską.
Niemiecka historiografia o Powstaniu, głównie prezentowana w ośrodku
pilskim (np. prace H.J. Schmitza, K. Perdelwitza) czy berlińskim
(np. S. v. Cleinow) miała charakter publicystyczno-pamiętnikarski.
Brakowało prac sensu stricte naukowych zarówno analitycznych jak i
syntetycznych. Synteza Powstania nie powstała ani po stronie
niemieckiej ani też w historiografii polskiej.
W polskiej, a bardziej jeszcze niemieckiej (z większą dozą
nacjonalistycznych uprzedzeń i animozji) literaturze wytworzyły się
o Powstaniu liczne legendy, mity, stereotypy, które szczególnie po
stronie niemieckiej włączone zostały do otwartej walki narodowej,
zwłaszcza na Pograniczu polsko-niemieckim. Presja realiów
politycznych zagrożonej Polski ze strony zachodniego sąsiada oraz
ekspansywność polityki wewnętrznej i zagranicznej szczególnie III
Rzeszy powodowały, że często o badaniach naukowych, obiektywnych
mowy nie było (także w sporach o charakter, następstwa
polityczno-militarne Powstania). Debaty powstańcze stanowiły jeden z
najbardziej kontrowersyjnych problemów historiograficznych w
konfrontacji nauki polskiej i niemieckiej naszego stulecia.
Zwycięstwo Powstania Wielkopolskiego było zarazem zwycięstwem
orientacji zachodniej przynajmniej w poznańskim środowisku
politycznym; zaś polemiki o jego właściwy sens oraz interpretację
były jedną z form walki o utrwalenie polskiej racji stanu nad Wartą
i Bałtykiem (oczywiście poza powstaniami śląskimi).
Polscy kombatanci oraz historycy Powstania Wielkopolskiego zabiegali
przede wszystkim o:
a) sprawiedliwą ocenę wartości ogólnych i bilateralnych
(między, Polską i Niemcami) w opinii i nauce niemieckiej, co nie
było możliwe do urzeczywistnienia w realiach politycznych II
Rzeczypospolitej z jednej a republiki weimarskiej i III Rzeszy z
drugiej strony;
b) uznania przez sanacyjne władze polskie (łącznie z powstaniami
śląskimi) ważnych treści i następstw Powstania w kształtowaniu się
polskiej granicy zachodniej i tzw. orientacji zachodniej
(piastowskiej) w polskiej praktyce i myśli politycznej II
Rzeczypospolitej.
Pełniejsze wyjaśnienie roli i funkcji Powstania Wielkopolskiego w
polskiej i niemieckiej myśli politycznej wymaga jednakowoż dalszych
pogłębionych badań, zwłaszcza archiwalnych utrudnionych
zniszczeniami dokumentów w czasie II wojny światowej.
Uczestnicy spotkania uzyskali informacje na temat wizji oraz obrazu
ówczesnych wydarzeń przez ich uczestników i historiografię. Ponadto
poznali źródła licznych legend, mitów, stereotypów oraz fałszowania
np. cech charakterologicznych Powstańca przez stronę niemiecką. W
spotkaniu z naukowcami uczestniczyła obok regionalistów także
młodzież ze szkół w Opalenicy, Nowego Tomyśla i Poznania. Następny
wykład historyczny w Odwachu zaplanowano na 25 stycznia 2012 roku a
tematem przewodnim będzie udział Wielkopolan w polskich powstaniach
wyzwoleńczych.
dr Zdzisław Kościański
Przewodniczący Komisji Historycznej
ZG TPPW 1918/1919
 
|
|
