POŁOŻENIE POWIATU

 

 Powiat Wolsztyński położony jest w południowo-zachodniej części województwa wielkopolskiego. Zajmuje obszar 680 km2, z czego ponad 58% zajmują użytki rolne, a około 30% lasy. Na terenie powiatu mieszka około 56 tysięcy osób. Wolsztyn, stolica powiatu, ma około 15 tysięcy mieszkańców. Przez miasto przebiega ważna droga łącząca Poznań z Zieloną Górą; pociągi osobowe kursują na liniach łączących Wolsztyn z Poznaniem, Lesznem, i Zbaszyniem. W skład powiatu wchodzą trzy gminy: Przemęt, Siedlec i Wolsztyn; na jego terenie znajduje się jedno miasto i 73 wsie sołeckie.

Geografia, krajobraz, przyroda
    Krajobraz podobnie jak na całym Niżu Polskim, jest pochodzenia polodowcowego. Lądolód skandynawski kilkakrotnie nasuwał się z północy na ten obszar i następnie w wyniku ocieplenia klimatu topniał, powodując pojawienie się ogromnych mas wody i pozostawienie naniesionego materiału. Powiat Wolsztyński znajduje się na obszarze należącym do najmłodszego zlodowacenia (tzw. bałtyckiego), które zakończyło się około 15 tys. lat temu. Z tego powodu występują tu żywe i urozmaicone formy ukształtowania powierzchni.
   Najważniejszym elementem krajobrazu tego terenu jest Pradolina Warciańsko - Odrzańska (Warszawsko - Berlińska) - szeroka dolina, którą przed tysiącami lat ukształtowały spływające na zachód wody polodowcowe zlodowacenia bałtyckiego fazy poznańskiej. Ma ona szerokość do 10 km, płaskie i często zabagnione dno, przeważają tu łąki przeplatające się z wilgotnymi zadrzewieniami. Kiedyś był to wielki bagnisty łęg, który w skutek prac melioracyjnych zapoczątkowanych w 1796 roku został zamieniony na użytki rolne. Jedynym urozmaiceniem wysokościowym są wydmy, powstałe w skutek działalności wiatru bezpośrednio po ustąpieniu lodowca i i wznoszące się nawet na 27 metrów ponad przylegający teren (na Górze Kaplicznej 87 m n.p.m. miedzy Obrą a Świętnem - kulminacji wielkiego piaszczystego pola na tarasie wydmowej Pradoli).
   Na północy od Pradoliny przebiega Obniżenie Obrzańskie (zwane też czasem Bruzdą Zbąszyńską) - pas o szerokości do 30 km, rozciągający się od Kopanicy po Skwierzynę. Jest on nieco niżej położony od otaczających obszarów (około 60 m n.p.m.), gdyż istniejąca tutaj dolina w czasie ostatniego zlodowacenia była zakonserwowana przez lód. Po stopnieniu lądolodu obniżenie to zostało wykorzystane przez Obrę, przerzucając swe wody z Pradoliny Warciańsko - Odrzańskiej do Pradoliny Noteci. Na jego dnie znajdują się jeziora pochodzenia wytopiskowego (ich doliny powstały wskutek wytopienie się odosobnionych brył ladolodu), przeważnie o znacznych rozmiarach (największe jest Jezioro Błędne położone nieco na północ od granic powiatu). To tutaj , przy wypływie Obry z granic powiatu, znajduje się najniższy punkt opisywanego terenu - 52,9 m n.p.m. Obniżenie Obrzańskie wchodzi w skład większej jednostki podziału fizjograficznego - Pojezierza Lubuskiego.
  Od zachodu do Obniżenia Obrzańskiego przylega tzw. Kargowska Wyspa Wysoczyznowa, natomiast od strony wschodnie rozciąga się tam teren Sandru Nowotomyskiego (część makroregionu zwanego Pojezierzem Wielkopolskim lub Wysoczyzną Poznańską). Jest to największa w Wielkopolsce równina sandrowa, rozległy i płaski obszar wyniesiony około 70-80 m n.p.m. Rozciąga się między Pojezierzem Międzychodzko - Sierakowskim na północy a Pradoliną Warciansko - Odrzańską na południu. Powstał w okresie, gdy topniał lądolód fazy poznańskiej, a wody polodowcowe rozlewały się tu szeroko, osadzając niesiony piasek (jego warstwa liczy od 2 do 10 m grubości). Na owym podłożu, piaszczystym i mało urodzajnym, rozciągają się obszary borów sosnowych, przeplatane niezbyt żyznymi polami. I tu można znaleźć zalesione wydmy, a największa z nich (95 m n.p.m. i 30 m wysokości względnej)przebiega na wschód od Tuchorzy. Mimo ogólnego braku wilgoci w obniżeniach występują obszary nadające się do wykorzystania rolniczego, płyną tu również niezbyt obfite rzeczki (Szarka, Dojca). Niezbyt wielka dolina Dojcy rozszerza się ku południowi i koło Wolsztyna leżą w niej dwa duże jeziora.
   Fragment Powiatu Wolsztyńskiego na południe od Pradoliny Warciańsko - Odrzańskiej leży na Pojezierzu Leszczyńskim - wielkiej jednostce fizjograficznej, sięgającej aż po południową granicę ostatniego zlodowacenia (tzw. fazę leszczyńską). Tę jego część, którą urozmaicają liczne i rozległe jeziora, nazwano Pojezierzem Sławskim. Położone są one na wysokości około 60 m n.p.m. natomiast urozmaicone wzniesienia i ostańce morenowe sięgają nawet na kilkadziesiąt metrów ponad taflę jezior. Kulminacje osiągają one na wzgórzu Babulina (Górze Sygnałowej 112,2 m n.p.m.) między Mochami a Olejnicą, które jest najwyżej położonym punktem Powiatu Wolsztyńskiego. Urozmaicony charakter ma też inny fragment Pojezierza Leszczyńskiego - tzw. Ostańce Buczoskie, położone w południowo - wschodniej części powiatu. między Przemętem a Starym Popowem widoczne są podłużne, wąskie wały o orientacji południkowej, wysokie na 15-25 m ponad otaczający teren, pokryte gliną morenową i poprzedzielane zatorfionymi obniżeniami odwadnianymi przez strumienie spływające w kierunku jezior przemęckich.

 

HISTORIA POWIATU

 

Po drugim zaborze (1793 r.) władze pruskie z części powiatu kościańskiego utworzyły powiat babimojski, którego siedzibę w 1887 r. przeniesiono do Wolsztyna. Obejmował on 253 miejscowości, w tym 7 gmin miejskich (Wolsztyn, Babimost, Kargowę, Kopanicę, Kębłowo, Rostarzewo i Rakoniewice) i 34 obszary dworskie.
5 stycznia 1919r. Wolsztyn zostal oswobodzony przez oddziały powstańcze. Na mocy Traktatu Wersalskiego powiat babimojski został podzielony, 714km2 przyzano Polsce, a 286 km2 pozostało w granicach Rzeszy Niemieckiej. W okresie międzywojennym  na terenie powiatu znajdowało się 195 siedlisk (z osadami, przysiółkami, leśniczówkami), w tym 4 miasta. Ciekawy może być fakt, że Kopanica należała do najmniejszych miast Wielkopolski (643 osoby w 1921 r.), a Obra do największych wiosek (1575 osób). Liczba ludności powiatu w okresie międzywojennym wynosiła od 48 661 osób w 1921 r. do 49 600 w 1939 r. Istotną część mieszkańców stanowiły osoby narodowości niemieckiej. Ich odsetek wynosił 20%, a w niektórych miejscowościach, jak Boruja, Szarki, Komorówko, Solec Nowy czy Głodno przekraczał 80%. W Wolsztynie oraz Rakoniewicach żyły także niewielkie grupy ludności żydowskiej.
    W okresie międzywojennym funkcję starosty pełnili: dr Roman Graszyński (1919 - 1920 r.), Kazimierz Barciszewski (1920 - 1923), Władysław Słaby (1923 - 1927), Tadeusz Woźniak (1927 - 1931) i Józef Kaczorowski (1931 - 1939). Organem uchwałodawczym samorządu powiatowego był sejmik powiatowy, organ wykonawczy nosił nazwę wydziału powiatowego. Na jego czele stał starosta. Ustawą z 1919 r powiat podzielono na Komisariaty Obwodowe: Wolsztyn-Północ, Wolsztyn-Południe, Kopanica, Rakoniewice, Rostarzewo, Tuchorza i Kaszczor. W 1928 r. przemianowano je na obwody wójtowskie. W 1935 r. zmieniono podział administracyjny i w miejsce wójtostw wprowadzono zbiorowe gminy wiejskie. Dotychczasowe gminy (wsie) nazwano gromadami. Utworzono sześć gmin wiejskich (Wolsztyn, Siedlec, Kopanica, Przemęt, Jabłonna i Rakoniewice). Rostarzewo i Kopanica utraciły prawa miejskie.
     7 września 1939 r. rozpoczęła się okupacja niemiecka. Po wyzwoleniu w 1945 r. do powiatu przyłączono gminy Babimost, Kargowę i Ciosaniec, a gdy w 1950 r. utworzono województwo zielonogórskie weszły one w jego skład. Granice powiatu po niewielkich korektach ustaliły się w 1955 r. W tym samym roku wprowadzono nowy podział administracyjny likwidujący gminy, a na ich miejsce utworzono 22 gromady. W 1973 r. ostatecznie zlikwidowano gromady i powiat podzielono na 4 gminy: Mochy, Siedlec, Rakoniewice i Wolsztyn. W 1975 r. powiat podzielono pomiędzy 3 województwa: leszczyńskie, poznańskie, zielonogórskie.
Powiat Wolsztyński powstał 1 stycznia 1999 r.Obszar - 68751 ha, Przemęt - 23281 ha, Siedlec - 20504 ha, Wolsztyn - 24486 ha, ludność - 55 tysięcy, ilość miejscowości - 71. Poza granicami powiatu pozostała Gmina Rakoniewice.