 Kopanicka drużyna Powstańców Wielkopolskich 1918-1919
Patron szkoły w Kopanicy
Kopanicka Drużyna Powstańców Wielkopolskich jest kandydatem do nadania imienia Szkole w Kopanicy. Dzieci, wnuki i prawnuki, praprawnuki powstańców z tej drużyny chodziły i chodzą do szkoły kopanickiej. Jan Rosiński w swym dziele "Gród nad Obrą" opisując przebieg jednej z uroczystości w przedwojennej Kopanicy, tak przedstawia zakończenie jednej z nich: "Na scenie, za mównicą, siedzieli Powstańcy ze sztandarem koła Związku Inwalidów Wojennych w Kopanicy, na sali społeczeństwo Kopanicy, wówczas wioski – wójtostwa. Uroczystość została zakończona małą częścią artystyczną i odczytaniem postulatów Powstańców pod adresem władz powiatowych o pracę i stałe lub okresowe zasiłki pieniężne dla uczestników powstania jak i dla wdów i sierot. Postulaty zostały bez odpowiedzi". Być może nadając Szkole w Kopanicy imię Kopanickiej Drużyny Powstańców Wielkopolskich, dając uczniom Prapradziadka za Bohatera który walczył o ich Małą Ojczyznę i tę Dużą Polskę – będziemy mogli podziękować Im za to co także dla nas zrobili. Mając za patrona naszych lokalnych bohaterów mamy możliwość wychowywania patriotycznego młodzieży poprzez miłość do małej również do wielkiej Ojczyzny. Jednocześnie w czasach tak dramatycznie przeżywających kryzys autorytetów możemy dać jej za wzór ludzi (niejednokrotnie ich przodków) którzy potrafili poświęcić i zaryzykować nawet życie dla innych, w tym również i za nich. W skład Kopanickiej drużyny Powstańców Wielkopolskich wchodzili powstańcy z Kopanicy, Jaromierza, Małej Wsi, Wielkiej Wsi i Wąchabna a przez to identyfikują z nią mieszkańcy miejscowości naszego obwodu szkolnego a zatem będzie doskonale bohater ten wiązał całą społeczeność naszej szkoły.
Zarys przebiegu Powstania Wielkopolskiego w naszej okolicy. Kopanica, Jaromierz, Mała Wieś, Wielka Wieś i Wąchabno w chwili wybuchu Powstania Wielkopolskiego leżały w powiecie babimojskim, choć siedziba Landrata (starosty) znajdowała się Wolsztynie w budynku obecnego Starostwa. Powiat został włączony do Prus w wyniku drugiego rozbioru Polski w 1793 r. Od początku trwania utraty niepodległości społeczeństwo polskie powiatu podjęło różne formy walki o niepodległy byt narodowy. Potyczka w Kargowie z wkraczającym oddziałem pruskim żołnierzy kapitana Więckowskiego zainicjowała walkę, którą zakończyło zwycięskie Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 roku. W chwili wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, w Poznaniu i rozpoczęcia walk powstańczych 27 grudnia 1918, polskie społeczeństwo powiatu ( liczba Niemców sięgała połowy jego mieszkańców) przygotowało się do konfrontacji zbrojnej. Zainicjowały ją oddziały powstańcze z sąsiednich powiatów walką o Rakoniewice (3 stycznia1919) i Rostarzewo (5 stycznia 1919 roku). Następnie po odparciu kontraktu niemieckiego skoncentrowane w Rakoniewicach oddziały powstańcze ze wschodniej części powiatu zdobyły siedzibę landrata powiatu babimojskiego- Wolsztyn (5 I 1919).Skoncentrowane w tym mieście oddziały powstańcze z niemal całego powiatu babimojskiego przeprowadziły 11 I 1919 .koncentryczny atak na Kopanicę, po zdobyciu której zajęły Babimost i Kargowę i dokonały wypadu na Nowe Kramsko. Jednocześnie, w wyniku działań powstańców w południowej części powiatu - w Przemęcie , utworzono 6 I 1919 roku kompanię powstańczą, zatrzymano atak niemiecki i wsparto działa-nia powstańcze w północnej części powiatu wschowskiego, zajmując potem Wieleń, Mochy i Kaszczor. W lutym oddziały niemieckie rozpoczęły ofensywę, w wyniku której mimo zaciętego oporu, oddziały powstańcze zostały zmuszone do opuszczenia, po krwawych walkach Babimostu i Kargowy.
Zdobycie Kopanicy 11 stycznia 1919 r.
Po zdobyciu Wolsztyna celem powstańców stało się miasteczko Kopanica.Chcąc poznać zamiary i siły Niemców ppor. Siuda wysłał 10 stycznia na pojeździe szynowym w kierunku Kopanicy patrol pod dowództwem marynarza Janusa. Zwiadowcy nie dojechali do celu, gdyż w lesie pod Jaromierzem zostali zaatakowani przez Niemców. Wieczorem tego samego dnia, chcąc wprowadzić w błąd Niemców z Kopanicy, dowódca oddziałów powstańczych z Wolsztyna nakazał im marsz w kierunku Zbąszynia przez Siedlec. Po dojściu do Siedlca liczące 580 powstańców zgrupowanie zostało podzielone na cztery oddziały mające koncentrycznie zaatakować Kopanicę. Kompania stęszewska ppor. Szyftera otrzymała polecenie połączenia się w Podborowie z drużyną chobienicką i wspólnego zaatakowania miasta od północy, kompania wielichowska ppor. Szcześniaka od wschodu, razem z nią kompania wolsztyńska dowodzona przez ppor. Tomiaka zaatakować miała z kierunku Żodynia, natomiast oddział sierż. Żaka po obejściu Jaromierza uderzyć na miasto od południa. Oddziały prowadzone przez przewodników z okolicznych wiosek miały dotrzeć na pozycje do godziny 3 aby rozpocząć atak o godzinie 4 na znak białej rakiety. W czasie zajmowania pozycji oddział ppor. Tomiaka, został dostrzeżony przez Niemców z wiatraka znajdującego się wówczas przed Kopanicą i zaatakowany. Tomiak chcąc uniknąć zaalarmowania Niemców z Kopanicy zaatakował pozycję nieprzyjacielską nie czekając na umówiony sygnał, a po jej zdobyciu, wykorzystując ten sukces, zajął stację kolejową. Pozostali powstańcy słysząc strzelaninę również przypuścili atak w wyznaczonych kierunkach: kompania ppor. Sztyfera razem z oddziałem chobienickim, pomimo silnego ostrzału, zajęła północną część miasta. Kompania wielichowska napotkała w rejonie kościoła ewangelickiego silny opór Niemców. Niemcy uzbrojeni w lekki karabin maszynowy ostrzeliwali powstańców z wieży kościelnej. Dowódca kompanii ppor. Szcześniak zażądał kluczy do kościoła od rodziny pastora Otto, mieszkającej w budynku po drugiej stronie ulicy, lecz ich nie otrzymał. Wówczas wydał rozkaz jednemu z żołnierzy, który był saperem, aby otworzył zabarykadowane od środka drzwi. Zadanie zostało wykonane przy pomocy dwóch granatów ręcznych. Również oddział rakoniewicki sierż. Żaka zaatakował Niemców od południa. Okrążeni Niemcy zaczęli wycofywać się do Kargowy przez most i przygotowaną wcześniej kładkę. W walce, która trwała 3 godzin, został ciężko ranny 1 powstaniec a kilku odniosło lekkie rany. Zdobyto 14 ciężkich i 6 lekkich karabinów maszynowych, cztery jaszcze artyleryjskie na amunicję, 14 koni, 70 cetnarów mąki, 2 duże kuchnie polowe i umundurowanie, większą ilość amunicji oraz wzięto do niewoli 140 jeńców. Ich znaczenie podkreślił rozkaz Dowództwa Głównego w Poznaniu :” Odważny atak oddziałów ......uwieńczony zabraniem Kopanicy , oddał sprawie Ksiestwa Poznańskiego cenną przysługę". Kopanicka drużyna Powstańców Wielkopolskich
Jedną z drużyn powstańczych powstałych na terenie Gminy Siedlec była drużyna kopanicka. W jej skład weszli ochotnicy z okolicznych miejscowości. O udziale ochotników z Wąchabna wspomina dowódca kompanii wielichowskiej ppor. Kazimierz Szcześniak: ”Zgłosiło się do mnie pięciu ochotników z Wąchabna .Po dokładnym wywiadzie, trzem z nich wydałem polecenie , aby wrócili z powrotem i zarządzili dyskretnie w Małej Wsi i Wąchabnie zamknięcie psów , których szczekanie mogło by zdradzić nasze zbliżanie się. Rozkaz ten został doskonale wykonany”. Po zdobyciu Kopanicy zorganizowana została Kopanicka Drużyna Powstańców Wielkopolskich. „ Z dużą gorliwością i zapałem ( jak wspomina ppor. K. Szcześniak) zajął się werbowaniem i organizacją sierżant Szawba Wawrzyn. Pomocnym był mu w tej pracy kapral Kaptur Franciszek i Dąbrowski Stanisław. Oprócz wymienionych, na mój pierwszy apel zgłosiło się 45 ochotników z rejonu Kopanicy i Kargowy. Ze względu na późniejsze dla Polski niekorzystne ustalenie granicy zachodniej , duża ilość tych powstańców nie wróciła do swoich zagród rodzinnych, które pozostały po zachodniej strony granicy ”. Działania te wspierał proboszcz kopanicki ks. Władysław Czarnecki. Walkę w obronie Kopanicy stoczyła kopanicka drużyna powstańcza 30 stycznia 1919 r. Niemieckie oddziały atakowały miasteczko od strony południowej. Oddział kopanicki walczył w rejonie cmentarza”. Karabin maszynowy obsługiwany przez dzielnego powstańca Kaptura Franciszka, prażył tyraliery niemieckie , które pod osłoną krzaków zbliżały się do miasta na odległość 500 metrów. W tym momencie zagrały karabiny maszynowe kompanii wielichowskiej. Nieprzyjaciel przykuty do ziemi rozpoczął powoli cofanie się zamienione następnie w ucieczkę” - relacjonuje K. Szcześniak. Również po zdobyciu przez Niemców Kargowy 13 lutego drużyna kopanicka stawiła opór oddziałom niemieckim które zaatakowały miasteczko ścigając wycofujących się po krwawych walkach o Kargowę powstańców wielichowskich. Tutaj też oddamy głos ppor. K.Szcześniakowi: „ Pierwsza obronę Kopanicy zorganizował dowódca drużyny kopanickiej sierżant Szwaba wstrzymując nieprzyjaciela, który w sile jednej kompanii nacierał od strony Jaromierza (Starego) na Kopanicę. Drużyna kopanicka poniosła poważne straty od ognia ciężkich karabinów maszynowych i minomiotów. Ciężko ranni zostali : Szwaba Józef, dwaj bracia Pawelscy, Dąbrowski Władysław (syn) i Dąbrowski Stanisław (ojciec) ciężko kontuzjowany. Lekkie rany otrzymali : Dąbrowski Maksymilian, oraz Grzela, natomiast powstańcy Brychcy i Jarzyna zostali poważnie kontuzjowani”. W skład kopanickiej drużyny powstańczej wchodziła również rodzina Sewohlów. Tragicznie „ poległa 20.5. 1919 r. jako ofiara zmartwy-chwstającej Ojczyzny Polskiej” Anna -pochowana została na cmentarzu w Kopanicy gdzie spoczywają również inni powstańcy z tej drużyny. Po zakończeniu walk powstańczych wyznaczono granicę Polski przebiegającą w miejscu które obronili Powstańcy Wielkopolscy Kopanickiej Drużyny Powstańczej. Ks. Władysław Czarnecki,ur. 28 grudnia 1861 w Kamienicy ((pow. wągrowiecki). Był synem Mikołaja, nauczyciela miejscowej szkoły ludowej i Anny z Żuromskich.Często podkreślał swoją polskość. Był ultramontaninem z przekonań, angażował się w ruchu polskim głównie w okresie wyborów do parlamentu Rzeszy i sejmu pruskiego. Brał udział w zebraniach wyborczych w Wolsztynie, gdzie był elektorem podczas wyborów do sejmu pruskiego w 1908. W 1911 został sekretarzem polskiego powiatowego Komitetu Wyborczego na pow. babimojski. Władze pruskie zarzucały mu, że przyczynił się do bojkotowania przez Polaków fryzjera, Niemca działającego w ruchu antypolskim. Był członkiem rady nadzorczej kasy oszczędnościowo-pożyczkowej i patronem miejscowego Katolickiego Towarzystwa Robotników Polskich, w 1911 liczyło 165 członków. Jego stosunek do niemieckich dzieci i nauczycieli nie budził nigdy zastrzeżeń ze strony władz. Był sekretarzem wiecu wyborczego do Powiatowe Rady Ludowej w Wolsztynie, który odbył się 24 listopada 1918 r. Należał do inicjatorów polskiej akcji zbrojnej w powiecie babimojskim . Wspierał utworzenie kopanickiej drużyny powstańczej powstał po oswobodzeniu miasteczka 11.01.1919r. Naraziło go to się na dotkliwe represje niemieckie. Niemcy podejrzewali go o ujawnienie planu zdobycia Kopanicy, stąd przez cztery tygodnie był internowany, by następnie ratować się ucieczką. Wyznaczono nawet za schwytanie zbiegłego księdza nagrodę w wysokości 2 tysięcy marek. Otrzymał na parafię w Murzynnie na Kujawach, gdzie podjął społeczną działalność zostając wiceprezesem Kółka Rolniczego i wiceprezesem Ochotniczej Straży Pożarnej. Tutaj zmarł 10 maja 1932 r. i tam został pochowany.
Wykaz członków Drużyna kopanickiej zorganizowanej w czasie od 10 do 18 stycznia 1919 roku:
1.Abraś Andrzej - z Kargowy
Dariusz Poszwiński Nauczyciel szkoły w Kopanicy Prezes Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 Koło Gminy Siedlec
|
