27 grudnia 1918 r. w Poznaniu wybuchło powstanie zwane, praktycznie od tego momentu, wielkopolskim. W błyskawicznym tempie ogarnęło całą Wielkopolskę. Jego pierwszym przywódcą został major Stanisław Taczak. W tradycji Wielkopolan, a także historii Polski, zapisało się jako jedyny w pełni udany zryw narodowowyzwoleńczy. Wartym podkreślenia jest fakt, że Wielkopolanie wywalczyli niepodległość swej ziemi bez pomocy z zewnątrz, własnym czynem zbrojnym i własną ofiarnością. Początkowa spontaniczność wystąpienia szybko przekształciła się w regularną wojnę z pruskim zaborcą, a zapał i zaangażowanie wszystkich grup społecznych w Wielkopolsce umożliwił stworzenie wielkopolskiej armii, dowodzonej przez generała Józefa Dowbora – Muśnickiego. Powstanie wielkopolskie stanowi jeden z najważniejszych momentów w procesie odradzania się niepodległego państwa polskiego w latach 1918-1921. Jest wydarzeniem bez precedensu na tle innych faktów towarzyszących tworzeniu terytorialnych podstaw II Rzeczypospolitej. Wydarzenia te nie ominęły ziemi wolsztyńskiej, której mieszkańcy licznie odpowiedzieli na wezwanie Ojczyzny. 5 stycznia 1919 r. oddziały powstańcze śmiałym manewrem zmusiły wojska niemieckie do opuszczenia Wolsztyna i zajęły miasto. Od tej pory Wolsztyn stał się jednym z głównych punktów w systemie obronnym powstańców i jedną z głównych baz wypadowych powstańczego frontu zachodniego w dalszych walkach.
Dziś nie ma już wśród nas świadków zdarzeń, które przywróciły ziemię wielkopolską Polakom. Jest wszak pamięć. Pamięć o ludziach i wydarzeniach. Pamięć, której my, żyjący współcześnie nie możemy zatracić.
90 lat temu wybuchło powstanie, którego rocznicę świętujemy na przestrzeni kilku ostatnich dni. Oficjalne uroczystości upamiętniające 90 rocznicę wybuchu powstania wielkopolskiego, z udziałem najwyższych władz państwowych, zostały zainaugurowane 27 grudnia 2008 roku, złożeniem kwiatów na mogile pierwszego dowódcy powstania - Stanisława Taczaka, na poznańskim Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan.
Uroczystości związane z wyzwoleniem Wolsztyna odbyły się 4 stycznia 2009 r. Rankiem rekonstruktorzy w mundurach powstańczych wystawili warty honorowe przy mogiłach, w których spoczywają powstańcy.
O godz. 10.00 cmentarzu parafialnym delegacja władz miejskich i powiatowych oraz goście złożyli wiązanki kwiatów na grobach spoczywających tu powstańców wielkopolskich.
Szczególnym gościem uczestniczącym w wolsztyńskich obchodach rocznicowych był, przybyły specjalnie z USA, syn powstańca wielkopolskiego – Pan Wiesław Alfred Kaczmarek, który jest weteranem powstania warszawskiego.
Uczczono również pamięć bohaterów powstania w Wolsztynie. Zapłonęły znicze i złożono kwiaty pod tablicami poświęconymi pamięci Stanisława Siudy i poległego na ul. 5 Stycznia – Antoniego Przybylskiego.
O godz. 11.00 w kościele Wniebowstąpienia Pańskiego, z udziałem pocztów sztandarowych, odprawiona została Msza Św. w intencji Powstańców Wielkopolskich. Po jej zakończeniu odbył się występ Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego, który dodatkowo uświetnił uroczystość.
Głównym punktem obchodów rocznicowych była, długo wyczekiwana i starannie przygotowywana od kilku miesięcy, inscenizacja wydarzeń mających miejsce w Wolsztynie 90 lat temu. Na podstawie posiadanych informacji: przekazów ustnych, opracowań i nielicznych materiałów źródłowych została podjęta próba rekonstrukcji przebiegu zdarzeń, które, jak zakładają historycy i jej organizatorzy, rzeczywiście mogły zaistnieć.
Rankiem mieszkańcy Wolsztyna mogli zauważyć na ulicach „starej” części miasta patrole żołnierzy niemieckich.
Zwracały też uwagę przygotowania bojowe „Niemców”. Osadzanie działa na stanowisku bojowym
i umacnianie gniazd karabinów maszynowych.
O godz. 14 na wolsztyński rynek wkroczyły od strony ul. Poznańskiej i R. Kocha oddziały powstańcze.
Natychmiast został otwarty punkt werbunkowy, do którego zaczęli zgłaszać się ochotnicy. Wydawano im broń oraz powstańcze legitymacje.
Po zakończeniu werbunku ochotników nastąpiła uroczysta przysięga powstańcza. Forma i rota przysięgi były zgodne ze wzorcem stosowanym w powstaniu wielkopolskim.
Rozmowy między dowództwem powstańczym a niemieckimi władzami miasta i powiatu – w role burmistrza i landrata wcielili się obecni włodarze Gminy i Powiatu – nie dały rezultatu. Wywołało to ogromną wrzawę wśród zgromadzonych na wolsztyńskim rynku powstańców. Padły strzały.
Odczytany tekst porozumienia nie spotkał się z aprobatą powstańców. Po krótkiej naradzie powstańczych dowódców podjęto atak w kierunku starostwa i poczty.
Widowiskowo przeprowadzona rekonstrukcja batalistyczna koncentrowała się wzdłuż ulicy 5 Stycznia. Licznie uczestniczyli w nim mieszkańcy Wolsztyna i Powiatu. Widzowie, wśród huku licznych salw karabinowych, terkocie karabinów maszynowych i wybuchów granatów, przemieszczali się wraz z rozwojem akcji w stronę ul. Poniatowskiego
Przełamanie oporu wojsk niemieckich w rejonie poczty spowodowało ich odwrót w kierunku oczekującego pociągu złożonego z lokomotywy, lory umocnionej workami z piaskiem z załogą wojskową oraz wagonu osobowego, którym ewakuowali się niemiecki burmistrz i landrat.
Po odjeździe pociągu zasadnicza część rekonstrukcji została zakończona. Powrót pociągu z landratem i burmistrzem był hasłem do rozpoczęcia przeglądu oddziałów biorących udział w rekonstrukcji. Była też możliwość przyjrzenia się głównym aktorom widowiska, a także ich kostiumom i uzbrojeniu.
Wizualizacja strony rekonstrukcyjnej, na bieżąco, wraz z następowaniem wydarzeń, była opatrzona komentarzem słownym, który prezentowali: Pani Anna Orzechowska i Pan Piotr Kaźmierczak. Głównym reżyserem i jednocześnie aktorem tego niezwykłego widowiska historyczno – batalistycznego był wolsztyński rekonstruktor Pan Maciej Myczka. W role powstańców wcielili się członkowie grup rekonstrukcyjnych z Wolsztyna, Poznania i Zielonej Góry oraz młodzież wolsztyńskich szkół ponadgimnazjalnych.
opracował:
Szymon Ptak
ul. 5 Stycznia 5
